Geweld binnen een relatie is vrijwel altijd met de man als dader en de vrouw als slachtoffer. Maar er is ook psychische mishandeling.
Psychische mishandeling is vaak onzichtbaar, maar minstens zo schadelijk als fysieke klappen. In relaties gaat het doorgaans om een patroon van controle, vernedering en ondermijning van iemands zelfbeeld.
De Wereldgezondheidsorganisatie rekent psychologische schade expliciet tot partnergeweld: niet alleen lichamelijke agressie, maar ook psychische mishandeling en controlerend gedrag vallen eronder. Ook het Amerikaanse National Institute of Justice benadrukt dat emotionele en psychologische geweldsvormen volwaardige vormen van partnergeweld zijn, met ernstige gevolgen voor de gezondheid.
- Emotionele manipulatie Systematisch spelen met gevoelens van schuld, schaamte of angst om de ander te sturen, bijvoorbeeld door chantage, dreigementen of voortdurend verwijten te maken.
- Gaslighting De ander bewust laten twijfelen aan eigen geheugen, waarneming of realiteitszin, zodat die zich “gek” gaat voelen en afhankelijker wordt van de dader als “enige die het nog ziet”.
- Constante vernedering en verbale agressie Herhaaldelijk kleineren, uitlachen, schelden, belachelijk maken of zogenaamd “grappen” maken ten koste van de ander, waardoor het zelfbeeld langzaam wordt afgebroken.
- Isolatie van vrienden en familie Het contact met steunfiguren beperken of saboteren, bepalen met wie iemand omgaat, waar die naartoe mag en wat die doet, zodat het slachtoffer sociaal en emotioneel geïsoleerd raakt.
- Controlerend gedrag en jaloezie Extreem controleren waar iemand is, met wie die appt of spreekt, wachtwoorden eisen, locatie delen afdwingen of jaloerse verdenkingen gebruiken als excuus voor controle.
- Financiële of praktische controle Toegang tot geld, werk of andere middelen beperken, uitgaven controleren of verbieden, zodat de ander niet zelfstandig beslissingen kan nemen of vertrekken.
- De “silent treatment” (emotionele deprivatie) De ander langdurig negeren, koud behandelen of affectioneel terugtrekken als straf of drukmiddel, waardoor die wanhopig probeert de relatie te “herstellen”.
Juist omdat er geen zichtbare wonden zijn, schuiven slachtoffers hun gevoel vaak weg als “aanstellerij”. Onderzoek laat echter zien dat psychische mishandeling sterk samenhangt met angst, depressie en een blijvend aangetast zelfbeeld. Herkenning is daarom essentieel: wie deze patronen bij zichzelf of een ander ziet, doet er goed aan hulp te zoeken bij een huisarts, hulpverleningsorganisatie of gespecialiseerde hulplijn.
