Thomas Hawk posted a photo:
De Finse president Alexander Stubb pleit voor ‘op waarden gebaseerd realisme’. Hoe beoordeel je die aanpak?
“Het is een handige combinatie van woorden. Afhankelijk van de situatie kan meer nadruk worden gelegd op waarden of op realpolitik. Het concept is zo flexibel dat het nauwelijks een leidend principe of strategie kan worden genoemd. Maar het is een vrij accurate beschrijving van het buitenlands en veiligheidsbeleid van Finland. We zijn uitgesproken over onze waarden, maar we moeten ook samenwerken met regimes die deze waarden niet delen, vooral sinds de herverkiezing van Trump.”
Was het verstandig van Stubb om met Trump te gaan golfen in Mar-a-Lago?
“Ik denk het wel. Het was waarschijnlijk een slimme manier om onze standpunten aan Trump over te brengen. Maar dit soort vriendelijkheid heeft ook zijn valkuilen. Ten eerste mag er geen misverstand bestaan: wij staan pal voor de bescherming van de soevereiniteit van de Europese naties. Die van Denemarken bijvoorbeeld, dat door Trump wordt bedreigd nu hij Groenland wil annexeren en daarbij militair geweld niet uitsluit. De Finse regering moet duidelijk aan haar Europese bondgenoten laten weten waar we staan.
Ten tweede moeten we oppassen dat we mensen niet misleiden. Sommige Finse politici zijn terughoudend om de situatie in de Verenigde Staten te beschrijven zoals die werkelijk is. Dit schept het gevaar dat de risico’s van het Trump-regime worden onderschat. Sommigen zouden kunnen denken dat de huidige VS een bondgenoot is zoals alle andere, die zich aan verdragen en overeenkomsten houdt. Wanneer politici een show opvoeren, kunnen sommige mensen dat daadwerkelijk geloven, en kunnen de politici het zelf ook gaan geloven.
Als parlementslid voel ik me niet belemmerd om kritiek te leveren op de regering-Trump, of op enige andere regering. Vrijuit kunnen spreken is een wezenskenmerk van de liberale democratie. Ik heb wel enige weerstand ondervonden van collega’s, vooral in de regeringspartijen, toen ik zei dat de regering verschillende scenario’s voor defensieplanning in overweging moest nemen, waaronder een scenario waarin de VS zich niet langer aan de NAVO zouden verbinden. Sommige politici geven er de voorkeur aan om dat scenario niet onder ogen te zien.”
Wat moeten we doen als de VS niet langer bereid zijn om hun Europese bondgenoten te verdedigen?
“We moeten de Europese afschrikking versterken en een sterke Europese pijler binnen de NAVO opbouwen. Het versterken van onze militaire capaciteiten en onze defensie-industrie tot het punt waarop we niet langer afhankelijk zijn van de VS zal een grote inspanning vergen. We hadden veel eerder moeten beginnen.
Het lastigste onderdeel is natuurlijk nucleaire afschrikking. Ik ben helemaal voor nucleaire ontwapening, maar de kans daarop is klein met het Rusland van vandaag. We hebben een eerlijk en analytisch debat nodig over de rol die Franse en Britse kernwapens zouden kunnen spelen bij de verdediging van de Europese NAVO. Wat zijn de opties? Zouden deze wapens een Europese nucleaire paraplu kunnen vormen, zelfs als Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk het laatste woord blijven houden over het gebruik ervan? Zo ja, wat zouden Parijs en Londen dan van hun Europese partners verwachten op het gebied van lastenverdeling? Het is immers niet goedkoop om een kernwapenarsenaal te onderhouden.”
Oekraïne is onze eerste verdedigingslinie tegen het Russische imperialisme. Moet ons doel zijn om de Oekraïners te helpen Rusland in Oekraïne te verslaan?
“Dat had ons doel moeten zijn. We hadden Oekraïne vóór de grootschalige invasie van 2022 en onmiddellijk daarna veel meer militaire steun moeten geven. Het is nu moeilijk om een volledige overwinning voor Oekraïne te voorzien. Zelfs als we al onze wapens naar Oekraïne zouden sturen, zou het land nog steeds kampen met een tekort aan militair personeel. Realistisch gezien is het beste wat we nu kunnen bereiken een sterkere positie voor Oekraïne aan de onderhandelingstafel. Dit zou nog steeds enorme wapenleveranties, steun voor de Oekraïense defensie-industrie en strengere sancties tegen Rusland vereisen.”
Europese troepen ter plaatse zouden het Oekraïense tekort aan troepen kunnen verlichten. Jij hebt deze optie publiekelijk naar voren geschoven.
“Ik heb inderdaad gezegd dat mijn land open moet staan voor boots on the ground. Om Oekraïense militairen vrij te spelen, zouden Europese troepen bepaalde taken kunnen overnemen, zoals luchtverdediging, militaire training binnen Oekraïne of de bescherming van de grenzen met Wit-Rusland en Transnistrië. Deze taken behelzen geen rechtstreekse confrontatie met Russische troepen. Als er een internationale coalitie zou zijn die bereid is troepen naar Oekraïne te sturen, zelfs zonder een staakt-het-vuren, zou Finland er goed aan doen om daaraan mee te doen. Ik vind het erg frustrerend dat veel politici en partijen in Finland en elders weigeren om hier ook maar over te praten. Als we zeggen dat we alles zullen doen wat nodig is om de soevereiniteit van Oekraïne te verdedigen, dan moet ook deze optie op tafel liggen.”
Heel Europa probeert te leren van het alomvattende veiligheidsmodel van Finland. Welke lessen zou je willen overbrengen?
“Allereerst is een sectoroverschrijdende aanpak nodig. Alle takken en niveaus van de overheid alsook de particuliere sector moeten een rol krijgen in de nationale veiligheidsstrategie en plannen maken voor verschillende soorten noodsituaties. Regelmatige training is ook van cruciaal belang, waaronder het simuleren van noodscenario’s. Zelfs in Finland zouden we meer moeten oefenen. Tijdens de Covid-19-pandemie kwamen tekortkomingen in de paraatheid aan het licht. Ik ben bang dat we een beetje zelfgenoegzaam zijn. Een andere les heeft betrekking op het crisisbestendig maken van infrastructuur. Je moet verder gaan dan efficiëntie en veerkracht inbouwen. Dit kost tijd, dus begin nu.
De verzorgingsstaat speelt een cruciale rol in ons veiligheidsmodel, omdat deze wederzijds vertrouwen en een gemeenschappelijk doel bevordert. Mensen moeten het gevoel hebben dat ze deel uitmaken van een samenleving waarin iedereen een rol heeft en niemand in de steek wordt gelaten. Dan zullen ze niet alleen om hun eigen veiligheid geven, maar ook om die van hun samenleving. Om eerlijk te zijn, staat Finland in dit opzicht voor uitdagingen. Er wordt fors bezuinigd op sociale uitkeringen en maatschappelijke ondersteuning. We moeten ons afvragen of we hiermee niet een belangrijk onderdeel van onze verdediging ontmantelen.”
Finland zet zich in voor de internationale rechtsorde. Toch is het van plan zich terug te trekken uit het Verdrag van Ottawa, dat antipersoonsmijnen verbiedt. Is dat een pijnlijke stap voor de Finse Groenen?
“Natuurlijk doet dat pijn. Het beperken van het gebruik van wapens die talloze burgerslachtoffers veroorzaken was een grote stap voorwaarts voor de menselijke beschaving. Maar het probleem met het Verdrag van Ottawa is altijd geweest dat verschillende belangrijke landen er geen partij bij zijn. Hieronder valt ook Rusland, een steeds vijandiger buurland dat ons overal langs onze 1300 kilometer lange gemeenschappelijke grens zou kunnen binnenvallen. Landmijnen zijn een effectieve manier om de opmars van een aanvallende strijdmacht te vertragen.
Als het zover komt dat we landmijnen moeten inzetten in een oorlog, moeten we uiterst voorzichtig zijn. Landmijnen leiden vooral tot de gruwelijke dood en verminking van burgers tijdens of na chaotische conflicten, zoals burgeroorlogen. Als Finland landmijnen gebruikt, moet het dat doen… Ik houd niet van het woord ‘verantwoord’, maar op een ordelijke manier. Tegelijk moeten we onderkennen dat het leger de mijnen die het midden in een oorlog legt allicht niet perfect in kaart kan brengen. Er zal nevenschade zijn.
In het Finse parlement heb ik verklaard dat ik weliswaar voorstander ben van onze terugtrekking uit het verdrag, maar dat we ons bewust moeten zijn van de internationale gevolgen van zo’n besluit. Het is een ongemakkelijke stap om te zetten in een tijd waarin we moeten vechten voor de harten en hoofden van mensen over de hele wereld, al was het maar om steun te krijgen voor onze sancties tegen Rusland. Het besluit van Finland om opnieuw landmijnen te produceren en op te slaan zal voor veel burgers en regeringen in het mondiale Zuiden moeilijk te begrijpen zijn, vooral in gebieden waar landmijnen uit vroegere conflicten nog steeds mensenlevens eisen. We moeten duidelijk beargumenteren dat we dit doen voor de bescherming van onze democratie. Ook moeten we landen in het Zuiden helpen bij het opruimen van landmijnen. Dat zou een vorm van schadebeperking zijn met betrekking tot mensenlevens, de reputatie van Finland en de internationale rechtsorde.”
Finland staat voor een soortgelijk dilemma sinds het geconfronteerd wordt met de instrumentalisering van migranten. Rusland heeft ongedocumenteerde migranten naar Finland gestuurd bij wijze van hybride oorlogsvoering. De rechtse regering van Finland heeft nu de grensovergangen aan de landgrens met Rusland gesloten. Een nieuwe wet inzake grensbeveiliging geeft de regering de bevoegdheid om asielaanvragen niet in behandeling te nemen. Wat is jouw standpunt daarover?
“Dit is weer een lastige kwestie. Ook hier is de dreiging reëel. We moeten ervoor zorgen dat ons rechtssysteem niet tegen ons wordt gebruikt. Maar het stoort me dat sommige politici, zowel in het parlement als in de regering, deze kwestie hebben aangegrepen om zich te onttrekken aan de mensenrechtenverplichtingen van ons land. Mijn aanpak zou precies tegenovergesteld zijn. We moeten eerst de omvang van de dreiging beoordelen, verschillende scenario’s analyseren en manieren bedenken om deze te voorkomen of te beperken.
Stel dat we duizend asielzoekers aan de grens hebben. Wat als we ze allemaal zouden opvangen, hun asielaanvragen zouden behandelen, degenen die daar recht op hadden de vluchtelingenstatus zouden toekennen en zouden proberen de anderen terug te sturen naar hun land van herkomst? Het zou onze samenleving niet doen instorten. Hetzelfde geldt bij 10.000 asielzoekers, of zelfs 100.000. Ik denk dat we ons wettelijk kader waterdichter hadden kunnen maken en tegelijkertijd ruimte hadden kunnen laten voor legitieme asielaanvragen. Met de nieuwe wetgeving lopen we het risico minder controle over onze grenzen te hebben. Als we deze wet zouden toepassen, zou dat migranten ertoe kunnen aanzetten om de grensposten te vermijden bij het oversteken van de grens en onze autoriteiten te ontwijken in plaats van contact met hen op te nemen. In een dergelijk scenario zou onze grensbewaking allicht handen tekortkomen.”
Voel je je geremd om over dit onderwerp te discussiëren? Een cultuuroorlog over migratie die Finnen tegen elkaar opzet, zou Poetin wel eens in de kaart kunnen spelen.
“Nee. In een democratie moet men zich vrij kunnen uitspreken. Wat mij zorgen baart, is niet het debat zelf, maar de haat en opwinding rondom dit onderwerp. Ik werd hier mikpunt van toen ik kritiek had op de nieuwe asielwet. De agitatie kwam van mensen die door rechtse partijen waren gemobiliseerd. Ze beschuldigden me ervan onpatriottisch te zijn of zelfs een staatsvijand. Een parlementslid van de extreemrechtse Finnenpartij suggereerde zelfs dat mijn militaire rang mij zou moeten worden ontnomen. Vandaag de dag is de controverse aanzienlijk geluwd, niet in het minst omdat onze grens niet zo zwaar op de proef is gesteld als men vreesde.”
Denk je, als reservekapitein in de Finse strijdkrachten en als klimaatwetenschapper, dat het mogelijk is om geopolitieke en ecologische veiligheid met elkaar te verzoenen?
“In zekere zin gaan ze hand in hand. Het koolstofvrij maken van onze economie vermindert onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen, die grotendeels worden geïmporteerd uit problematische landen. Het is dus niet alleen een klimatologische noodzaak, maar komt ook de wereldorde en onze geopolitieke veiligheid ten goede.
Wat betreft economische groei, die er vanuit geopolitiek oogpunt gunstiger uitziet dan vanuit ecologisch oogpunt, probeer ik als het ware tijd te winnen. Op dit moment hebben we voor de groene transitie een enorme investeringsgolf nodig. Dat wil zeggen: economische activiteit. Ik denk dus dat het op dit moment niet erg relevant is om te focussen op de vraag of economische groei een goede beleidsdoelstelling is of niet.
Het is duidelijk dat de economische groei zoals die nu plaatsvindt fysieke grenzen zal bereiken. Bovendien is de groei van het bbp een slechte indicator voor het welzijn in een welvarend land als Finland. Maar als deze overwegingen ons ertoe brengen ons te richten op degrowth of post-growth, zou dit ons vermogen om ons uit de greep van fossiele brandstoffen te investeren kunnen belemmeren. We hebben nog niet echt geprobeerd om de markteconomie in te zetten om klimaatverandering en biodiversiteitsverlies aan te pakken; dit moet veel krachtiger worden aangepakt. Dan zullen we erachter komen of de rekensom klopt, of dat we ons economisch denken volledig moeten omgooien. Misschien zijn het mijn jaren in het parlement die mij tot voorstander van een pragmatische, stapsgewijze aanpak hebben gemaakt, maar ik ben ervan overtuigd dat er nog volop ruimte is voor evolutie alvorens de revolutie uit te roepen.”
[dit interview is in het Engels verschenen in de Green European Journal; Richard Wouters is medewerker van het Wetenschappelijk Bureau van GroenLinks]
