De letter X duikt tegenwoordig overal op. Soms als marketingtruc, soms als symbool voor het onbekende en soms gewoon om geheimzinnig te doen. Rond de feestdagen roept diezelfde X opvallend veel irritatie op, vooral wanneer Christmas wordt afgekort tot Xmas. Voor sommigen voelt dat als het schrappen van Christus uit Kerstmis. Maar die verontwaardiging is historisch gezien niet helemaal terecht.
De oorsprong van de X gaat duizenden jaren terug. Via het Fenicische alfabet belandde de letter bij de Grieken, die haar chi noemden. In het Grieks werd die letter gebruikt voor de beginletter van het woord Χριστός (Christos), oftewel ‘de gezalfde’. Christos begon dus letterlijk met een X.
In de vroege christelijke wereld was het gebruikelijk om heilige namen af te korten. Dat deed men niet uit gemakzucht, maar juist uit eerbied. Een van de bekendste voorbeelden is het chi-rho-symbool: XP, gevormd door de eerste twee letters van Christos. Dit teken werd beroemd toen de Romeinse keizer Constantijn de Grote het volgens de overlevering op schilden van zijn soldaten liet schilderen, waarna hij een beslissende veldslag won.
Vanuit die traditie is de stap naar een enkele X klein. Middeleeuwse kopiisten (monniken, die teksten overschreven) gebruikten de letter steeds vaker als verkorte aanduiding voor Christus. In de zestiende eeuw duikt Xmas voor het eerst op als afkorting van Christemasse, de Angelsaksische benaming voor het kerstfeest.
De ironie is duidelijk: wat nu soms wordt gezien als een seculiere of respectloze afkorting, heeft juist diepe religieuze wortels. Dat die betekenis grotendeels is vergeten, komt vooral doordat de X inmiddels staat voor alles wat vaag, spannend of onbekend is.
Bron: Psychology Today
