Thomas Hawk posted a photo:

We proberen met onze hersenen oorlog te voorkomen. Alsof oorlog voeren iets is dat we doen vanuit diepe gedachten. Dat is niet zo. We voeren oorlog omdat we primaten zijn.

Oorlog is namelijk niet alleen mensenwerk. Recent onderzoek onder wilde chimpansees in Uganda prikkelt wetenschappers én filosofen: de strijd om land en macht blijkt evolutionaire voordelen te bieden die verrassend veel lijken op wat we bij mensen zien.

Dertig jaar lang volgden antropologen een groep Ngogo-chimpansees in het Kibale National Park. Wat ze zagen was rauw – en leerzaam. Chimpansees voeren georganiseerde aanvallen uit op naburige groepen, waarbij soms tientallen individuen samen één slachtoffer isoleren, doden en zelfs opeten. Tussen 1998 en 2008 werden 21 rivalen omgebracht, waarna de overwinning werd gevierd met een massale gebiedsuitbreiding van 22% – en een opmerkelijk babyboom.

Brian Wood, evolutiebioloog aan UCLA, zegt hierover: “Onze resultaten leveren het eerste directe bewijs dat collectief geweld onder groepen leidt tot meer land en meer nakomelingen.” In de drie jaar vóór de expansie telden onderzoekers 15 geboortes; in de drie jaar erna waren het er 37. T egelijk daalde het sterftepercentage van 41% naar slechts 8% bij jonge chimpansees. Het extra land betekende meer voedsel, minder stress en betere kansen voor de volgende generatie chimps.

Wat zegt dat over mensen?

Ook bij mensen blijken oorlogen vaak te draaien om territorium en middelen. Wetenschappers trekken nu parallellen: “Deze resultaten helpen ons begrijpen waarom niet alleen chimpansees, maar misschien ook onze eigen voorouders gecoördineerde agressie ontwikkelden,” aldus Wood.

• Oorlogen in mensengeschiedenis zorgen voor machtsverschuivingen en economische groei – maar altijd tegen hoge morele en sociale kosten.
• Zowel chimps als mensen kiezen hun slachtmoment zorgvuldig; meestal vallen ze aan als ze ruim in de meerderheid zijn. Het doel: voordeel voor de eigen groep.

DEN HAAG (ANP) - Veel kinderen op de middelbare school hebben moeite om simpele Nederlandse teksten te schrijven. Ze halen het basisniveau niet, constateert de Inspectie van het Onderwijs donderdag in een onderzoek naar schrijfvaardigheid.

Het basisniveau voor schrijven heet 1F. Op dat niveau moeten kinderen zitten aan het einde van de basisschool. Ze moeten dan bijvoorbeeld in staat zijn om een korte, eenvoudige tekst te schrijven over een alledaags onderwerp. Ook moeten ze een mail kunnen opstellen om iemand te feliciteren of om informatie te vragen.

Een op de zes middelbare scholieren haalt dat niveau aan het einde van de tweede klas nog niet. Bij vmbo-basis en -kader gaat het zelfs om 40 procent van de leerlingen. "Dat zijn tienduizenden leerlingen met een risico op laaggeletterdheid", aldus de onderwijsinspectie.

Onderzoek

Nog eens 44 procent van de tweedeklassers van de middelbare school zit op niveau 1F. Zij kunnen wel simpele teksten schrijven, maar hebben veel moeite om bijvoorbeeld hun meningen en gevoelens uit te drukken of instructies op te schrijven.

Uit het onderzoek komt ook naar voren dat de scholieren het niet leuk vinden om te schrijven. Ongeveer een kwart schrijft voor het eigen plezier. Die groep is voor alle onderwijsniveaus ongeveer even groot.

AMSTERDAM (ANP) - De landelijke en regionale media willen dat het volgende kabinet iets doet aan de dominante positie van grote Amerikaanse en Chinese techbedrijven. Die gebruiken kunstmatige intelligentie (AI) om ongecontroleerde en vaak onbetrouwbare informatie te delen. "Dit vormt een ernstige bedreiging voor de democratische weerbaarheid, maar ook voor de strategische autonomie en daarmee de veiligheid van Nederland", zeggen de media-organisaties donderdag in een gezamenlijke brief aan informateur Sybrand Buma.

De mediabedrijven vragen onder meer om duidelijk toezicht "dat erop gericht is de pluriformiteit, onafhankelijkheid en aanspreekbaarheid van de informatievoorziening aan Nederlandse burgers te waarborgen". Europese regels om media te beschermen "tegen mondiale techreuzen" moeten ook in Nederland worden doorgevoerd, zeggen de organisaties. Die grote bedrijven gebruiken namelijk technologie om zonder toestemming nieuwsberichten bij elkaar te harken (scrapen) om zo hun AI-systemen te trainen.

In het nieuwe kabinet moet, als het aan de media ligt, een bewindspersoon komen die zich bezighoudt met technologie en media. Daarnaast willen de organisaties dat er bij plannen voor het ontwikkelen van kunstmatige intelligentie ook naar media wordt gekeken.

Stichting Democratie en Media

De organisaties waarschuwen voor een negatieve spiraal. Met AI voorkomen techbedrijven dat gebruikers naar andere plekken gaan om informatie te zoeken. Nieuwsorganisaties lopen bereik en inkomsten mis, waardoor de kwaliteit van de informatie waarop AI zich baseert achteruitgaat. "Hoe minder ruimte voor journalistieke verslaggeving, hoe minder we weten wat er in ons land en in de wereld werkelijk gebeurt", aldus de brief aan Buma.

De gezamenlijke oproep is een initiatief van Stichting Democratie en Media en is onder meer ondertekend door NOS en NPO, RTL Nederland, Talpa Network, DPG Media, Mediahuis Nederland, ANP en de Nederlandse Vereniging van Journalisten. De organisaties voor regionale en lokale publieke omroepen (RPO en NLPO) hebben zich ook aangesloten.

DEN HAAG (ANP) - Het vertrouwen van consumenten is in november opnieuw minder negatief dan een maand eerder, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De index voor het vertrouwen verbeterde deze maand naar min 21, van min 27 in oktober. Dat is de grootste verbetering in bijna 4,5 jaar.

Het vertrouwen bleef wel ruimschoots onder het gemiddelde over de afgelopen twintig jaar (min 10). Het vertrouwen bereikte in januari 2000 de hoogste stand ooit (plus 36) en in september en oktober 2022 de laagste stand ooit (min 59).

Consumenten zijn in november minder negatief over de economie dan in oktober. Vooral het oordeel over de economische situatie in de komende twaalf maanden is verbeterd. Ook vinden consumenten het moment voor grote aankopen in november minder ongunstig dan in oktober. Zowel het oordeel over de financiële situatie in de komende twaalf maanden als het oordeel over de financiële situatie in de afgelopen twaalf maanden is verbeterd.

AMSTERDAM (ANP) - Jongeren tussen de 10 en 16 jaar sturen gemiddeld een tot drie keer per maand een Tikkie naar hun ouders. Uit onderzoek van BUUT, een digitale bank voor jongeren, blijkt dat 54 procent van de ouders regelmatig extra geld overmaakt via een betaalverzoek. Vaak doen ouders dit zonder daar vragen over te stellen.

"Stichting broodje voor zoon", "Omdat ik het waard ben" of "Help mij de maand door". Volgens het onderzoek krijgen ouders regelmatig Tikkies met deze creatieve omschrijvingen van hun kinderen. Een op de vier ouders ziet deze Tikkies als een verlenging van het zakgeld, maar slechts 10 procent past het maandbedrag aan.

Volgens BUUT hebben jongeren vaak moeite met het beheren van hun geld, mede omdat digitaal geld minder tastbaar is. Financieel expert op het gebied van opvoeding Johanneke Mijnhardt benadrukt dat ouders het gesprek over geld moeten blijven voeren, ondanks de verleiding om snel te helpen via een Tikkie.

BUUT is net als Tikkie eigendom van ABN AMRO.

DEN BOSCH (ANP) - Het verzuim op de werkvloer is in oktober gestegen naar 5 procent, vergeleken met 4,7 procent in september. Dit is ten opzichte van oktober vorig jaar(4,9 procent) een lichte stijging, blijkt uit cijfers van arbodienstverleners ArboNed en HumanCapitalCare, die samen bijna 1 miljoen werknemers ondersteunen.

Ook het aantal ziekmeldingen ten opzichte van september is toegenomen: van 62 naar 67 per 1000 medewerkers. Dit komt volgens de onderzoekers overeen met het seizoensgebonden patroon van griepachtige klachten, verkoudheid en andere herfstkwalen.

Iris Homeijer, bedrijfsarts bij HumanCapitalCare, benadrukt het belang van alertheid in deze periode. "Wanneer meerdere collega's tegelijk uitvallen, kan dit de werkdruk verhogen."

Volgens de arbodienstverleners kunnen preventieve maatregelen zoals thuiswerken bij verkoudheidsklachten helpen besmettingen te voorkomen. Ook is het essentieel aandacht te besteden aan het herstel van medewerkers, zodat ze snel weer inzetbaar zijn.

DEN HAAG (ANP) - Gemeenten hebben in het afgelopen kwartaal meer vergunningen voor nieuwbouwhuizen afgegeven. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) meldt dat bijna 22.600 nieuwe woningen in het derde kwartaal een vergunning hebben gekregen. Dat zijn er 3100 meer dan een jaar eerder en 2200 meer dan in het tweede kwartaal.

Daarmee lijkt de vergunningverlening voor nieuwbouw verder aan te trekken. Eerder dit jaar constateerde het statistiekbureau nog dat het aantal afgegeven vergunningen voor nieuwbouwwoningen in het eerste kwartaal flink was gedaald, nadat dit in heel 2024 voor het eerst in jaren juist was toegenomen. CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen vermoedde toen dat de veranderde regels op de huurmarkt een rol speelden, maar zei ook dat op basis van die kwartaalcijfers geen conclusies vielen te trekken voor de rest van 2025.

Het statistiekbureau ziet nu dat in juli, augustus en september minder nieuwe huizen zijn gebouwd. In het afgelopen kwartaal waren dit er zo'n 14.800, ongeveer 2300 minder dan in hetzelfde kwartaal vorig jaar. Verder heeft Nederland meer vergunde nieuwbouwhuizen die nog niet zijn opgeleverd. In het afgelopen kwartaal waren dit er net geen 215.500.

Stikstofregels

Nederland wil elk jaar 100.000 nieuwe huizen realiseren om het grote tekort aan woningen te verminderen, maar dit aantal wordt telkens niet gehaald. Naast nieuwbouw kan dit ook worden bereikt door bijvoorbeeld leegstaande kantoren om te bouwen tot huizen. Alles bij elkaar telde ons land in het derde kwartaal volgens het CBS 15.200 meer woningen.

De stikstofregels maken het moeilijker om genoeg nieuwe huizen te bouwen. Ook kampen nieuwbouwprojecten onder meer met vertraging door personeelstekorten bij gemeenten, bezwaarprocedures door omwonenden en een gebrek aan ruimte op het volle stroomnet.

Max Verstappen feels that he and Red Bull can be “proud” after reducing the significant points gap that they faced earlier in the season, though the Dutchman acknowledged that the performance level was “not where I wanted it to be” for most of the campaign.

Mark Sansom has added a photo to the pool:

The Canberra light rail line serves the city of Canberra, Australia. The 12-kilometre line opened on 20th April 2019.